Η μνήμη

 Ἡ μνήμη,

κύριο ὄνομα τῶν θλίψεων,

ἑνικοῦ ἀριθμοῦ,

μόνον ἑνικοῦ ἀριθμοῦ

καί ἄκλιτη.

Ἡ μνήμη, ἡ μνήμη, ἡ μνήμη

Η μνήμη είναι το βασικότερο μαθησιακό εργαλείο, ειδικά κατά τα σχολικά και ακαδημαϊκά χρόνια. Είναι αυτή που κατηγορούμε όταν αποτυγχάνουμε να ανακαλέσουμε μια πληροφορία, αυτή που επαινούμε όταν την ανακαλούμε ή την οικτίρουμε όταν αδυνατούμε να τη συγκρατήσουμε. Τί είναι πραγματικά λοιπόν η μνήμη; Η μνήμη είναι η πνευματική δεινότητα κωδικοποίησης, αποθήκευσης και ανάκλησης μεμονωμένων στοιχείων και διακλαδίζεται σε τρεις τύπους. 

1. Αισθητήρια Μνήμη

Είναι αυτή η κατηγορία της μνήμης, η οποία μας επιτρέπει να συγκρατήσουμε μια πληροφορία μέχρι και για 2 δευτερόλεπτα. Αφορά φευγαλέα στιγμιότυπα που "αποτυπώνουμε" είτε μέσω της όρασης, είτε μέσω της ακοής. Για τον λόγο αυτό διακρίνεται σε "Εικονική" και "Ηχητική" μνήμη. Η πρώτη είναι βραχεία αισθητήρια μνήμη που διατηρεί μια εικόνα στο μυαλό μας για 1 με 2 δευτερόλεπτα. Η δεύτερη -ηχητική- είναι εξίσου βραχεία που διατηρεί οποιοδήποτε ακουστικό ερέθισμα για τον διπλάσιο χρόνο, δηλαδή 3 με 4 δευτερόλεπτα. 

Τα δύο αυτά είδη της Αισθητήριας Μνήμης θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν τέλεια, καθώς αποδίδουν στον απόλυτο βαθμό την εικόνα ή τον ήχο. Βέβαια η επεξεργασία της πληροφορίας στην περίπτωση αυτή δεν είναι συνειδητή και γι΄αυτό είναι στιγμιοτυπική η αναπαραγωγή της. 

2. Βραχύχρονη Μνήμη

Είναι η μνήμη που αφορά σχετικά πρόσφατο υλικό και συνήθως αποκαλείται "Μνήμη Εργασίας", καθώς μπορεί να "αποθηκεύσει" μέχρι και 7 μονάδες πληροφορίας (με ανοδική ή καθοδική απόκλιση των δύο μονάδων) και να τις συγκρατήσει μέχρι και για 60 δευτερόλεπτα. 

Είναι η μνήμη η οποία μπορεί να υποστεί "επεξεργασία" και να διατηρήσει το περιεχόμενο για περισσότερο χρόνο είτε μέσω της οργάνωσης και ιεράρχησης πληροφοριών, είτε μέσω της συνένωσης πληροφοριών σε ένα ενιαίο σύνολο.

Ποιες μέθοδοι οδηγούν στη "διάσωση" πληροφοριών μέσω της Βραχυπρόθεσμης Μνήμης. 

α) Επανάληψη για συντήρηση: μέθοδος κατά την οποία επαναλαμβάνουμε συχνά στο μυαλό μας την δοθείσα πληροφορία προκειμένου να τη διατηρήσουμε και να την ανακαλέσουμε ευκολότερα.  (Η μέθοδος αυτή δεν επιφέρει ιδιαίτερα αποτελέσματα)

β) Επανάληψη Επεξεργασίας: μέθοδος κατά την οποία συνδέουμε ήδη κατακτημένο γνωσιακό υλικό με το νέο, προκειμένου να υπάρξει συσχέτιση αναδιοργάνωσης. ( Η μέθοδος αυτή δεν απαιτεί αποστήθιση αλλά συνειρμική δεινότητα και ανάκληση συνδέσμων. Είναι αρκετά ωφέλιμη)

γ) Μνημονική: Συνδυαστική στρατηγική κατά την οποία οργανώνουμε το υλικό μέσω μνημοτεχνικών μεθόδων, πχ Ξανθό Τσακάλι φοράει Σκούφο (για τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας)  

3. Μακρόχρονη Μνήμη

Είναι η μνήμη που συγκρατεί πληροφοριακό υλικό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, λόγω ότι διαθέτει και μεγαλύτερο "αποθηκευτικό χώρο". Είναι το είδος της μνήμης που αποθηκεύει στοιχεία εφ΄όρου ζωής ανάλογα με την επεξεργασία και την αξιοποίηση της. Σαφώς οι πληροφορίες που τοποθετούμε σε αυτό το τμήμα του μνημονικού είναι άριστα επεξεργασμένες. 

Τα είδη της Μακρόχρονης Μνήμης είναι τα εξής: 

α) Σημασιολογική: που αφορά απρόσωπα στοιχεία, όπως ορισμούς και έννοιες 

β) Επεισοδιακή: που αφορά γεγονότα και περιστατικά που σημάδεψαν τη ζωή και κατ΄επέκταση το μνημονικό μας, όπως για παράδειγμα γεννήσεις, θάνατοι, γάμοι, σημαδιακές ημερομηνίες

γ) Διαδικαστική: που αφορά κατακτημένες ικανότητες και προσωπικές συνήθειες, όπως για παράδειγμα η ικανότητα οδήγησης ή ο φόβος για τους κλειστούς χώρους

δ) Άρρητη: που αφορά αναμνήσεις που μαθαίνονται και με τα πέρας των ετών αναπλάθονται, όπως η συγκίνηση όταν μυρίζουμε ένα συγκεκριμένο άρωμα

Η Μακρόχρονη Μνήμη είναι: 

1) ανακατασκευαστική, δηλαδή μπορεί εύκολα να διαγράψει υλικό και να το αντικαταστήσει με νέο. 

2) εξαρτώμενη απο το πλαίσιο αναφοράς, δηλαδή για να ενεργοποιηθεί ορισμένες φορές πρέπει να λάβει ερέθισμα απο ένα συγκεκριμένο καταγεγραμμένο στιγμιότυπο 

3) εξαρτώμενη απο την κατάσταση, δηλαδή σε ορισμένες περιπτώσεις ενεργοποιείται και αποδίδει όταν η συναισθηματική και φυσική κατάστασή μας είναι αντίστοιχη -αν όχι ίδια- με εκείνη της στιγμής που λάβαμε αφετηριακά την πληροφορία. 

Άλλωστε όπως είπε κάποτε ο Joseph Brodsky "Αν υπάρχει κάποια ουσία στη ζωή, αυτή είναι η μνήμη" [ελαφρώς παραλλαγμένο]