Μα, κυρία....

 " Σε όλη μου τη ζωή περίμενα τις ερωτήσεις για τις οποίες είχε προετοιμάσει τις απαντήσεις" είπε κάποτε ο Tom Stoppard. Ίσως αυτό να ισχύει σε ορισμένα επαγγέλματα όπου οι ερωτήσεις είναι αυστηρά περιορισμένες σε ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο και οι απαντήσεις αντίστοιχες. Όταν όμως ο μαθητής σε ρωτάει "Κυρία, οι ραψωδοί είναι τα εγγόνια των αοιδών, αφού είναι οι επίγονοί τους;" ή "Πειράζει να βάζω τόνους σε όλα τα γράμματα στα αρχαία;", η απάντησή μας δεν μπορεί να περιοριστεί στην αυστηρή πεπατημένη. Για να διαχειριστείς τη σκέψη του μαθητή και να ανταποκριθείς στις προσδοκίες του θα πρέπει πέρα από άψογα προετοιμασμένος, να είσαι και διατεθειμένος να ανταποκριθείς πολλές φορές στο "Μα, κυρία...". 

Πάμε όμως να δούμε αναλυτικότερα ποιες είναι οι συνηθέστερες ερωτήσεις σε μια φιλόλογο. 

Γιατί λέμε "κλίνε" το ρήμα και όχι "κλίσε"; 

Αρχικά το "κλίνε" βγαίνει από το ρήμα "κλίνω" που σημαίνει έχω μια κλίση, μια τάση. Και το ρήμα/επίθετο/ουσιαστικό έχει μια τάση να τροποποιείται ανάλογα με το γλωσσικό περιβάλλον. Επίσης το "κλίσε" είναι γραμμένο λάθος, καθώς κατά τη σκέψη του μαθητή προέρχεται από το "κλείνω", άρα θα έπρεπε να έχει -ει.

Τί διαφορά έχει το φύλλο και το φύλο; 

Το πρώτο, με τα δύο -λλ αφορά τα δέντρα ή τα φυτά. Το δεύτερο αφορά τα βιολογικά φύλα, δηλαδή τον άντρα ή την γυναίκα. Για να το θυμάται ο μαθητής πιο εύκολα, μπορείτε να του πείτε το εξής, "Το δέντρο επειδή έχει πολλά φύλλα, παίρνει και τα περισσότερα -λ". 

Πώς ξεχωρίζω πότε η δοτική ενικού στα αρχαία τρέπεται σε -ει και πότε σε -ι; 

Με ένα πάρα πολύ εύκολο κολπάκι. . Όταν το ουσιαστικό μας στη γενική έχει έκταση θέματος σε -ε πχ ὁ βασιλεύς που θα γίνει τοῦ βασιλέως, τότε και η δοτική του θα διατηρήσει αυτό το -ε και θα το συνδυάσει με το χαρακτηριστικό -ι της δοτικής.

Πώς θα μάθω να τονίζω σωστά στα αρχαία ελληνικά;

Είναι ένα ερώτημα το οποίο παρουσιάζεται αρκετά συχνά και προβληματίζει ιδιαίτερα τους μαθητές. Το πιο βασικό είναι να μάθουμε σωστά τις κατηγορίες φωνηέντων και τους βασικούς κανόνες. τονισμού. Έπειτα ακολουθούμε μια "ιεροτελεστία", την οποία και θα αναλύσουμε σε σχετικό power point 

Είναι τελικά το "υπέρ του δέοντος" σωστό; 

Η απάντηση είναι όχι. Η χρήση του συνδέσμου "υπέρ" και γενική εκφράζει υπεράσπιση. Το σωστό είναι "υπέρ το δέον" δηλαδή η πρόθεση να ακολουθείται από αιτιατική. Μπορείτε να ανακαλέσετε ως παράδειγμα τον λόγο "Υπέρ Μαντιθέου" που τους είναι οικείος και να τεκμηριώσετε καταδεικνύοντας πως πρόκειται για έναν λόγο υπερασπιστικό. 

Πειράζει αν γράψω "πληρεί"; 

Δυστυχώς ναι πειράζει, γιατί είναι λάθος. Το ρήμα πληρώ, όπως και ορισμένα αντίστοιχα όπως το "διαβιώ", διατηρεί την αρχαιοελληνική κλίση του, κατά τη συνηρημένη μορφή των ρημάτων σε -οω και συγκεκριμένα στην ευκτική έγκλιση. Επομένως το σωστό είναι "πληροί".  

Γιατί είναι διώροφος αφού προέρχεται απο το δύο; 

Η απάντηση εδώ είναι πως το "διώροφος" δεν προέρχεται από το "δύο" αλλά από το "δίς", που σημαίνει διπλός. Αντίθετα οι σύνθετες λέξεις που δηλώνουν δυσκολία ή κακότητα  γράφονται με -υ, δηλαδή δύσκολος, δύσοσμος κ.ο.κ

Γιατί το έμμεσα γράφεται με δύο -μ, ενώ το άμεσα με ένα; 

Όσο περίεργο και αν ακουστεί το "έμμεσα" είναι σύνθετη λέξη. Προέρχεται απο το πρόθημα "εν" και το ουσιαστικό "μέσος", δηλαδή ότι κάτι γίνεται μέσω παράκαμψης, μέσω μιας διόδου και όχι απευθείας. Αντίθετα το "άμεσα" προέρχεται απο το "αμέσως". 

Ποια η διαφορά ανάμεσα στο πολιτιστικός και το πολιτισμικός; 

Το πολιτιστικός αφορά τον πολιτισμό εν γένει, στο σύνολο των δραστηριοτήτων του, ενώ το πολιτισμικός δηλώνει την αφηρημένη του έννοια με τάση προς τον πνευματικό τομέα 

Γιατί την πρώτη φορά βάζουμε "στον" και την επόμενη "τον"

Εύλογο ερώτημα που για να το απαντήσουμε χρειαζόμαστε ένα παράδειγμα. "Απόψε θα γίνει αναφορά στον τάδε και τον δείνα". Η επανάληψη του "στον" αποβαίνει πλεονασμός. Το "στον" είναι σύνθετη πρόθεση εκ του "σε" και του άρθρου. Άρα είναι σαν να επαναλαμβάνουμε διαρκώς το "σε" στον λόγο που καθίσταται κουραστικό. Συντακτικά δεν είναι λάθος ωστόσο, παρά μόνο γραμματικά. 

Ασφαλώς τα όσα αναφέρω είναι ορισμένα εκ των συνηθέστερων ερωτήσεων. Οι μαθητές μας καθίστανται η σημαντικότερη πηγή τροφοδοσίας για να ανανεωνόμαστε και να φρεσκάρουμε ίσως κι εμείς ορισμένους κανόνες που , εν τη ρύμη του λόγου, παραβλέπουμε.